تا کنون طی مقاطع مختلف در خصوص توافق برجام، فراز و فرودها و همچنین حواشی پیرامون آن بسیار صحبت شده و تحلیل‌های مختلفی ارائه شده است.
اما آنچه مسلم است اینکه برجام برای ایران توافقی موثر و با دستاورد بود که به گواه موافقان و مخالفان در همان سال اول این ، دستاوردها به عینه دیده شد و اگر نبود بد عهدی و خروج یکجانبه ترامپ رییس جمهور وقت آمریکا از توافق، شاید طی سال‌های اخیر بسیار بیشتر از ثمرات و دستاوردهای برجام استفاده می‌کردیم. اما نکته مهم و قابل توجه اینجا است که برخی دلواپسان با وجود اینکه ۲ سال و اندی از پایان دولت حسن روحانی گذشته، دولت متبوع‌شان روی کارآمده و برجام نیز شرایط مشخصی دارد همچنان تلاش می‌کنند که در صحبت‌های خود رئیس‌جمهور و دولتمردان سابق را مورد هجمه و تخطئه قرار دهند و اساس کار را زیرسوال ببرند.
به عبارت دیگر آنها هنوز هم می‌خواهند پلن مذاکراتی مدنظر خود را که به گمان خودشان نسخه شفابخش ایران است ارائه کنند و به هر نحوی آنچه تاکنون بوده را تخریب کرده و به حاشیه برانند. این در حالی است که حداقل حُسن برجام برای مخالفان این بود که پس از روی کارآمدن دولت متبوع‌شان و قرارگرفتن همفکرانشان در راس تیم مذاکره‌کننده فهمیدند چاره کار مذاکره است. آن هم نه مذاکره برای مذاکره و در نهایت خواندن یک بیانیه یک‌طرفه و پایان ماجرا؛ بلکه مذاکره معطوف به نتیجه و هدف که در راستای رسیدن به موفقیت باشد. همان‌طور که حسن روحانی رئیس‌جمهور وقت در جریان برگزاری مناظرات انتخاباتی سال ۱۴۰۰ با استناد به سخنان نامزدهای انتخاباتی به لزوم مذاکره گفت: «امروز همه از مذاکره صحبت می‌کنند و منتها می‌گویند ما بیاییم بهتر مذاکره می‌کنیم، الحمدا… پس مذاکره را قبول کردید. قبول کردید که راه مذاکره است برای ما این مهم بود که بفهمید راه مذاکره و تعامل با جهان است که در این هشت سال فهمیدید.» اما صحبت اینجا است که برخی هنوز هم قائل به تقابل و درگیری هستند و مذاکره برای حصول به نتیجه را بر نمی‌تابند. این افراد کافی است به نوع رویکرد همراهان قدیم خود در حال فعلی نگاهی بیندازند تا ببینند در کجا ایستاده‌اند. برای مثال علی باقری، معاون سیاسی وزیر امور خارجه رئیس هیأت مذاکره‌کننده ایرانی اواسط ماه گذشته در گردهمایی سراسری اعضای هیات علمی دانشگاه فرهنگیان خطاب به مخالفان مذاکره گفت: «کسانی‌که با پوشش دفاع از ارزش‌ها تلاش می‌کنند تا مذاکره را ماهیتا ضدارزش جلوه دهند، عملا می‌خواهند دست نظام برای تأمین منافع ملی را از این ابزار کلیدی و مهم تهی کنند. دولت هرگز مسیر دیپلماسی، مذاکره و تلاش برای تامین منافع ملی از طریق دستیابی به یک توافق متوازن را مسدود نکرده است.» لذا این جریانات و افراد یا باید رفقای خود و مواضعشان را انکار کنند یا اینکه مواضعی بر مبنای منافع ملی و مصالح کشور اتخاذ کنند تا بیش از این موجبات هزینه‌سازی را فراهم نکنند.
* تخریب به روش جلیلی
پنجشنبه‌ای که گذشت دبیرخانه شورای امنیت سازمان ملل طی یادداشتی به کشورهای عضو سازمان ملل متحد، پایان رسمی مقررات بندهای ۳، ۴ و ۶ ضمیمه ب قطعنامه ۲۲۳۱، شامل آزمایش‌های موشکی، محدودیت صادرات و واردات اقلام موشکی به ایران و همچنین تحریم‌های مربوط به توقیف اموال و ارائه خدمات مالی به افراد و نهادهای ایرانی تحت تحریم شورای امنیت را اطلاع داد. امری که رسما به پایان تحریم‌های تسلیحاتی ایران اشاره داشت. هر چند که غربی‌ها طبق معمول همیشه ساز ناکوک زدند و از عدم برداشتن تحریم‌های ایران سخن گفتند. با این حال برخی افراد به جای استقبال از این مساله و دیدن نیمه پر لیوان نیمه خالی را دیده و به جای شورای امنیت مواضع غربی‌ها را حجت سخن قرار دادند تا اثبات کنند این تحریم‌ها برداشته نخواهد شد.
در همین راستا یک عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام با حضور در نشست ماهانه جامعه اسلامی دانشجویان با اشاره به اینکه زمانی‌که بحث برجام بود بعضی‌ها می‌گفتند کلیه تحریم‌ها بالمره از روز توافق برچیده می‌شود، گفت: ما در جلساتی که در مجلس خدمت دوستان بودیم می‌گفتیم این متن می‌گوید برخی تحریم‌ها تا هشت سال باقی می‌ماند. هشت سال تا کی بود؟ همین دیروز. سعید جلیلی افزود: کسانی‌که می‌گفتند شما بتن بریزید، سانتریفیوژ جمع کنید، موادتان را خارج کنید، ما هم برخی تحریم‌ها را هشت سال دیگر برمی‌داریم، خب حالا بعد از هشت سال، اتحادیه اروپا در تاریخ دیروز رسیده به برخی تحریم‌هایی که قرار بود بردارد، آمریکا که سال نود و هفت خارج شد، اروپایی‌ها که ماندند چه؟ شما بیانیه دو روز پیش آنها را بخوانید ببینید چه بیان می‌کنند. بیانیه می‌دهند می‌گویند درست است که سر هشت سال موعد انجام تعهدات آنهاست، اما انجام نمی‌دهند. به همین راحتی. این بیانیه اتحادیه اروپاست که «این شورا ارزیابی کرد ما برای خودداری از برداشتن این محدودیت‌ها دلایل معتبری داریم. این می‌شود آن مناسباتی که امروز در دنیاست.» وی اظهار کرد: در همین قضیه فلسطین هم همین بود که «آقا می‌رویم با گفت‌وگو حل می‌کنیم که هم سانتریفیوژ بچرخد هم چرخ اقتصاد» و شد اینکه هم «سانتریفیوژها را جمع کنند، هم چرخ اقتصاد» و دلار ۳ تومن بشود۳۰ تومن.
*از جلیلی تا باقری
به نظر می‌رسد جلیلی همچنان بر نظرات سابق خود می‌تازد و پیش می‌رود واگر او بود همچنان شاهد مذاکرات بی‌نتیجه و بیانیه خوانی‌های بی‌ثمر برای کشور بودیم. اتفاقا اگر نبود برخی کارشکنی‌ها و چوب لای چرخ گذاشتن‌های جلیلی و همفکرانش در جایگاه‌های مختلف شاید شرایط بهتری برای برجام رقم می‌خورد. از طرف دیگر هیچ‌کس رویکرد غربی‌ها را در عدم برداشتن تحریم‌های ایران تایید نمی‌کند؛ اما نکته مهم این است که طبق آنچه شورای امنیت گفته محدودیت‌های تسلیحانی ایران برداشته شده و هیچ‌کسی هم نمی‌تواند این مهم را زیر سوال ببرد.
جالب اینکه جلیلی منطق سست خود را با ارتباط دادن مذاکرات برجام با مساله فلسطین ، مطرح کرده است! در حالی که تمامی دولت‌ها در مورد مساله فلسطین موضع واحدی داشته و دارند. اما نکته آخر اینکه آقای جلیلی بر فرض که روحانی دلار ۳ هزار تومانی را ۳۰ هزار تومان کرد که واقع امر ۲۳ هزار ۷۰۰ تومان بود. پرسش اینجا است که دولت متبوع شما چرا بدون چرخش سانتریفیوژها دلار ۳۰ هزار تومانی را ۵۱ هزار تومان کرد؟
نکته عجیب دیگر آنکه موضع اخیر جلیلی چندان همخوانی با دوستانش در دولت ندارد. شاید هم این برخورد یک حرکت برنامه‌ریزی شده باشد که همفکرانش در دولت مثل علی باقری از لزوم مذاکره و تعامل بگویند و جلیلی در مقام منتقد قرار گیرد. اما با چه هدفی، مشخص نیست.
