استاد دانشگاه: جامعه ایرانی باید یاد بگیرد «شاخ های اینستاگرامی» را دنبال نکند

به گزارش سایت خبری مدارا، چندین سال است که شاهد ظهور فعالیت‌های افرادی در قالب بلاگر و اینفلوئنسر در شبکه اجتماعی اینستاگرام هستیم که به تدریج با شروع کرونا و دیگر مسایل حضور آنها پررنگ تر شده است. اما یکی از مولفه های مهم و ثابت در اغلب صفحات این بلاگرها به نمایش گذاشتن زندگی های بی عیب و نقص و به نوعی زندگی نمایشی از خود و کودکانشان است. با این حال ترویج این سبک از زندگی که به نظر می رسد با زندگی واقعی کاربران تفاوت های زیادی دارد تا چه حد آسیب زاست؟ 

احسان شاه قاسمی عضو هیأت علمی دانشگاه تهران توضیح می دهد: بلاگر ها مشکلات زیادی را ایجاد کرده اند. مثلا درک ما را از خوشبختی تغییر داده اند، امروزه تصور می شود کسانی که زندگی لوکس دارند خوشبخت هستند و کسانی که ندارند،  بدبخت اند. بنده بیش از یک دهه است که در این حوزه پژوهش می‌کنم و مطلع هستم که بلاگر ها و سلبریتی ها بااینکه در آمد های بالایی دارند، اما زندگی خوبی ندارند.  چرا که زندگی آنها تبدیل به یک نمایش دروغین شده است.  به همین دلیل هم  نرخ خود کشی، جرم و جنایت و طلاق در این قشر بیشتر است و لذت گمنام بودن را ازدست داده اند.

شاه قاسمی در ابتدای صحبت های خود با اشاره به دلایل دنبال کردن زندگی بلاگرها توسط کاربران می گوید: جذابیت شبکه های اجتماعی و بلاگر هایی که زندگی شخصی شان را به دروغ و یا راست برای همه آشکار می کنند،  ریشه در درون و روان ما دارد. می توان گفت  نوعی حس فضولی یا نوستالژی یا مصرف نیابتی( اینکه خودمان نمی‌توانیم چیزی را مصرف کنیم از مصرف کردن دیگری لذت می بریم) هست و امروزه شبکه های اجتماعی ابعاد جدید و شگفت آوری را نشان داده و بر آن حس ما افزوده است. مثلا در گذشته اغلب ما دوست داشتیم در خصوص نحوه مدیریت همسایه ها در منزل شان، مطلع شویم، اما امروزه به صورت شبانه روزی همه موضوعات درون زندگی برخی از افراد برای ما در دسترس است. چرا که با یک تلفن هوشمند همه این مسائل در دسترس ماست و به نوعی  یک جنون اتفاق افتاده است، چرا که اگر برای لحظه ای گوشی را از همین دنبال کننده ها و یا بلاگرها بگیریم، دچار استرس می شوند و می توان گفت به تلفن همراه اعتیاد پیدا کرده اند.

او ادامه می دهد: متاسفانه دستگاه های حاکمیتی و دانشگاه ها هم همه مسائل را رها کردند و گویی در فضایی دیگری زندگی می کنند. ما در کشوری زندگی می‌کنیم که قرار است دستگاه های حکومتی و دولتی بهترین بخش فرهنگی ما را تقویت می کنند، ما مثل غربی های لیبرال نیستیم، ما شعار می‌دهیم که میخواهیم انسان های متعالی را تربیت کنیم. اما در عمل دستگاه های فرهنگی همه چیز را رها کردند. کافیست همین بلاگر ها را مشاهده کنید، نه تنها هیچ دستگاه فرهنگی جلوی این افراد را نمی‌گیرد، بلکه تلاش می کنند از محبوبیت بلاگر ها- که سبک زندگی شان بیشتر ضد ازدواج است- برای ترویج ازدواج استفاده کنند.

این عضو هیأت علمی با انتقاد به بی توجهی مسئولان به مسائل فرهنگی به عنوان یک اولویت مهم بیان می کند: متاسفانه دستگاه های مسئول نمی خواهند مسائل مهمی که ما در این زمینه داریم را بپذیرند. اینکه مسئله فرهنگی شماره یک است.آنها می گویند مسأله اول فرهنگی ما تهاجم فرهنگی و دین است. اما نمی‌دانند که در این فضا و سبک زندگی اساسا در حال از دست دادن زندگی هستیم. اگر بخواهیم دقیق تر صحبت کنیم،  زندگی را از دست داده ایم. اما در غرب لیبرال که دولت وظیفه ای برای پیگیری ندارد، دانشگاه ها اینکار را انجام می دهند.

شاه قاسمی با هشدار درباره اوضاع وخیم دانشگاه های ما مخصوصا در بحث پژوهش بیان می کند: در کشور های دیگر، پژوهشهای مختلفی درباره  فرهنگ شهرت  در جامعه انجام می شود،  و در آخر به مردم کشور اطلاع رسانی می کنند که این فرهنگ چه بخش های خوب و بدی داشته است. اما امروزه دانشگاه های ما مرده اند. در گذشته اگر در دانشگاهی سخنرانی علمی بود، آن سالن جایی برای نشستن نداشت، اما امروز تعداد معدودی حضور دارند، جامعه ای که در دانشگاه- مخصوصا در بخش های مختلف علوم انسانی و در حوزه علوم اجتماعی- به یک مسیر می رود و خود جامعه مسیر دیگری را طی می کند، به این معناست که دانشگاه در این جامعه مرده است و کارکرد های خودش را از دست داده است. بسیاری از اساتید بارها معترض شده اند که چرا مسیولان از ما نظرخواهی نمی کنند، پاسخ من این است که چرا باید نظرخواهی کنند؟ اگر ما اساتید طرح و نظر و ایده خوبی فراتر از بدیهیات داشته باشیم، قطعا مسیولان مجبورند سراغ ما بیایند.

این پژوهشگر حوزه فرهنگی و اجتماعی با اشاره به تبعات و آسیب های سبک زندگی بلاگرها بر کاربران، توضیح می دهد: این بلاگر ها مشکلات زیادی را ایجاد کرده اند. مثلا درک ما را از خوشبختی تغییر داده اند، امروزه تصور می شود کسانی که زندگی لوکس دارند خوشبخت هستند و کسانی که ندارند،  بدبخت اند. بنده بیش از یک دهه است که در این حوزه پژوهش می‌کنم و مطلع هستم که بلاگر ها و سلبریتی ها بااینکه در آمد های بالایی دارند، اما زندگی خوبی ندارند.  چرا که زندگی آنها تبدیل به یک نمایش دروغین شده است.  به همین دلیل هم  نرخ خود کشی، جرم و جنایت و طلاق در این قشر بیشتر است و لذت گمنام بودن و واقعی بودن را ازدست داده اند.

او ادامه می دهد: اما متاسفانه با این وجود، شاهدیم بخش عمده ای از جامعه سبک زندگی بلاگرها و سلبریتی ها  را می پسندد و وقتی برای آنها از سبک نامناسب زندگی این بلاگرها صحبت می کنیم، به هیچ عنوان اظهارات ما را قبول ندارند، به همین خاطر، شاهدیم که برخی بلاگرها فالورهایشان به بیش از ۱۰ میلیون در یک جامعه ۸۰ میلیونی می رسد.

این عضو هیأت علمی در ادامه به مشکلات مادران بلاگر و آسیب هایی که به فرزند و زندگی خود وارد می کنند، می پردازد و می گوید: مادران بلاگر لذت زندگی معمولی را از دست داده اند و کل زندگی شان نمایش است‌‌. قطعا زنی که با مسائل روزمره درگیر است و رنج زندگی واقعی را هم تحمل می کند، دائم عصبی می شود و دایم اطرافیان و فرزندان خود را آزار می دهد که این مسأله در میان مادران بلاگر زیاد اتفاق می افتاد.

شاه قاسمی با اشاره به ابزاری شدن فرزندان مادران بلاگر بیان می کند: یکی از مسائل ثابت در نمایش زندگی این بلاگرها، تمیز و لوکس نگه داشتن خانه است. با توجه به اینکه مادران بلاگر باید روزانه تعداد زیادی از خود عکس و ویدیو منتشر کنند، طبیعی است که زمان رسیدگی به خانه را ندارند و خدمتکاران زیادی دارند. از همه اینها بدتر برای فرزندانشان پرستار می گیرند. مادری که دغدغه های نمایش زندگی و تبلیغ محصولات را دارد، قطعا زمان کافی برای رسیدگی به فرزند خود را ندارد. متاسفانه چون بسیاری از افکار عمومی از پشت صحنه زندگی این مادران خبر ندارند، حسرت مادرانه بودن آنها را می خورند در حالیکه همین مادران از فرزندان خود سواستفاده های زیادی می کنند.

او بیان می کند: حتی دیده شده که این بلاگرها، فرزندان خود را تنبیه می کنند و آزار می دهند چرا که به دنبال تامین خواسته خود برای نمایش بچه ها هستند تا جذاب تر و شیرین تر برنامه را اجرا کنند. به نظرم جنایتی که این افراد علیه فرزندان خود انجام می دهند، شگفت انگیز است. به نظرم این صحبت های ما شاید مهم نباشد، چرا که دنیای امروز دنیای نمایش است و قطعا یک مادر بلاگر در جلوی دوربین فرزند خود را تنبیه نمی کند، عصبی نمی شود و می داند این کارها به معنای اتمام پیشران بودن اوست.

این پژوهشگر حوزه ارتباطات معتقد است، بسیاری از افراد فریب کارها و زندگی بلاگران را می خورند، در حالیکه همیشه این هشدار را داده ام که با بگیر و ببند و زندان و جریمه کار این افراد درست نمی شود، بلکه جامعه ایرانی باید یاد بگیر د این بلاگرها را دنبال نکند و تصاویر شان را وایرال نکنند.

شاه قاسمی در پایان صحبت های خود به برداشت نادرست بلاگرها از مفهوم حریم خصوصی اشاره می کند و می گوید: بسیاری از بلاگرها توصیه های عجیبی را درباره حریم خصوصی مخصوصا درباره فرزندان خود می گویند که خودشان به آن عمل نمی کنند. مثلا درباره انتشار تصاویر کودک در فضای مجازی هشدار می دهند. در حالیکه خودشان روزانه کلی عکس و فیلم منتشر می کنند. در واقع خودشان با فروش حریم خصوصی شان در حال کسب درآمد هستند. نکته بسیار جالب دیگر درباره حریم خصوصی این  است که،  زمانیکه یک رسوایی اخلاقی، مالی از همین افراد منتشر می شود، بسیاری از آنها مدام درباره حفظ حریم خصوصی هشدار می دهند و می گویند نباید به زندگی ما سرک بکشید، در حالیکه وقتی خود این افراد، فالورهایشان را به اتاق خواب و تمام مسائل زندگی خود کشانده اند، نباید انتظار حفظ حریم خصوصی زندگی شان داشته باشند.