در سودان چه خبر است؟ ایران از کدام گروه حمایت می‌کند؟
با سقوط آخرین شهر در دارفور به دست نیرو‌های پشتیبانی سریع، سودان عملاً به دو نیم تقسیم شده است؛ جنگی خونین که از فروردین ۱۴۰۲ میان ارتش و شبه‌نظامیان RSF آغاز شد، اکنون به کشتار قومی رسیده و بیم آن می‌رود منطقه به صحنه نسل‌کشی تازه‌ای بدل شود.
به گزارش سایت خبری مدارا: سودان از آوریل ۲۰۲۳ (فروردین ۱۴۰۲) وارد یک جنگ داخلی خونین شد؛ نبردی بر سر قدرت میان ارتش این کشور و یک گروه شبه‌نظامی قدرتمند به نام نیرو‌های پشتیبانی سریع (RSF). این درگیری تازه‌ترین فصل از بحران‌های پی‌درپی پس از سقوط عمرالبشیر در سال ۲۰۱۹ است؛ دیکتاتوری که از سال ۱۹۸۹ با کودتا به قدرت رسیده بود.
این دو بر سر مسیر آینده کشور و زمان انتقال قدرت به غیرنظامیان اختلاف پیدا کردند. امروزمحور اصلی اختلاف، چگونگی ادغام ۱۰۰ هزار نیروی RSF در ارتش و رهبری نیرو‌های جدید است.
در آخرین تحولات خونین در سودان از هفته گذشته، «نیرو‌های پشتیبانی سریع» (Rapid Support Forces) آخرین شهر تحت کنترل ارتش در دارفور سودان، یعنی الفاشر را تصرف کرده‌اند و اکنون سراسر منطقه – که وسعتی به اندازه کشور اسپانیا دارد – زیر کنترل آنان است. این درگیری ماهیتی قومیتی دارد؛ میان قبایل عرب و قبایل بومی سیاه‌پوست آفریقایی که در کنار ارتش سودان قرار دارند.
گروه‌های حقوق بشری می‌گویند نیرو‌های پشتیبانی سریع (RSF) در جریان تصرف شهر محاصره‌شده الفاشر در شمال دارفور، مرتکب جنایت‌های گسترده شده‌اند. گزارش‌ها حاکی از آن است که در این منطقه، هزاران غیرنظامی کشته شده‌اند و بخش زیادی از جمعیت سیاه‌پوست دارفور در معرض پاکسازی قومی قرار دارند.
نیرو‌های پشتیبانی سریع (RSF) چه کسانی هستند؟
گروه پشتیبانی سریع (RSF) در ابتدا از دل نیرو‌های موسوم به جنجوید (Janjaweed) شکل گرفت — گروه‌های مسلح عشایری عرب‌تبار که در جریان جنگ دارفور از سال ۲۰۰۳ در کنار عمرالبشیر، رئیس‌جمهور وقت سودان، جنگیدند و به دلیل خشونت و بی‌رحمی بی‌سابقه‌شان شهرت یافتند.
جنجوید‌ها متهم شدند که قبایل بومی و غیرعربِ شورشی را هدف قرار داده‌اند.
در سال ۲۰۱۳، عمرالبشیر این نیرو‌ها را رسمیت بخشید و آنها را تحت نام جدید «نیرو‌های پشتیبانی سریع» (RSF) با حدود ۱۰۰ هزار عضو سازمان‌دهی کرد.
سپس در سال ۲۰۱۷ قانونی تصویب شد که به RSF اختیارات گسترده‌تری به‌عنوان نیروی امنیتی مستقل اعطا کرد.
با این حال RSF در جریان خیزش مردمی سال ۲۰۱۹ نقش داشت و در سرنگونی عمرالبشیر مشارکت کرد و در سال ۲۰۲۱، با ارتش سودان (SAF) متحد شد تا دولت غیرنظامی نخست‌وزیر عبدالله حمدوک را سرنگون کند.
اکتبر ۲۰۲۱ دولتی بر سرکار آمد که توسط دو نفر که امروز در راس درگیری‌ها هستند اداره می‌شود؛ ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش و رئیس‌جمهور فعلی دوفاکتوی سودان و ژنرال محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، رهبر نیرو‌های RSF
این دو بر سر مسیر آینده کشور و زمان انتقال قدرت به غیرنظامیان اختلاف پیدا کردند. امروزمحور اصلی اختلاف، چگونگی ادغام ۱۰۰ هزار نیروی RSF در ارتش و رهبری نیرو‌های جدید است.
چه اتفاقی در الفاشر افتاده است؟
نیرو‌های شبه‌نظامی پشتیبانی سریع (RSF) روز یک‌شنبه هفته گذشته شهر الفاشر را تصرف کردند و آخرین مواضع ارتش سودان (SAF) در منطقه دارفور را به کنترل خود درآوردند.
به گفته ارتش سودان، تا روز چهارشنبه حدود ۲ هزار نفر کشته شده‌اند. شبکه پزشکان سودان رقم قربانیان را حداقل هزار و۵۰۰ نفر اعلام کرده است.
ویدیو‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی منتشر و توسط واحد راستی‌آزمایی خبرگزاری الجزیره (Sanad) تأیید شده، نشان می‌دهد نیرو‌های RSF در حال اعدام و شکنجه غیرنظامیان هستند.
الجزیره نوشته: در گذشته نیز اعضای RSF بار‌ها خود اقدام به ضبط و انتشار صحنه‌های ارتکاب جنایت کرده‌اند. گروه‌های پزشکی و حقوق بشری سودانی، از جمله شبکه پزشکان سودان، اعلام کرده‌اند RSF مرتکب کشتار جمعی، بازداشت گسترده شهروندان و حمله به بیمارستان‌ها شده است. دفتر حقوق بشر سازمان ملل نیز گزارش داده که این گروه دست به اعدام‌های خیابانی افراد در حال فرار زده و «انگیزه‌های قومی در این قتل‌ها» وجود دارد.
آزمایشگاه پژوهش‌های بشردوستانه دانشگاه ییل با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای و داده‌های سنجش از دور، گزارش‌های مربوط به کشتار جمعی را تأیید کرده است. این بررسی نشان داده است که تجمع اجساد و لکه‌های تغییر رنگ خاک – ناشی از خون – در تصاویر جدید دیده می‌شود، در حالی که این آثار در عکس‌های پیش از حمله RSF وجود نداشته است.
الفاشر و الابیض کجا هستند و چرا اهمیت دارند؟
هر دو شهر الفاشر و الابیض از شهر‌های مهم غرب سودان هستند و اکنون به کانون‌های اصلی نبرد میان نیرو‌های متخاصم تبدیل شده‌اند.
نیرو‌های شبه‌نظامی پشتیبانی سریع (RSF) هم‌اکنون در بخش وسیعی از غرب کشور نفوذ عمیقی دارند و در تلاش‌اند تا کنترل کامل این مناطق را به دست گیرند، در حالی که ارتش سودان (SAF) از مواضع خود در شرق کشور در حال تلاش برای بازپس‌گیری اراضی اشغالی RSF است.
شهر الفاشر پایتخت ایالت شمال دارفور است و تا روز یک‌شنبه، آخرین شهر بزرگ دارفور بود که هنوز به دست RSF سقوط نکرده بود.
با تصرف این شهر، سودان عملاً به دو بخش تقسیم شده است:
بخش غربی کشور در کنترل نیرو‌های RSF
RSF در دارفور دولتی موازی اعلام کرده است، در حالی که ارتش سودان در شرق، مرکز و شمال کشور سنگر گرفته است.
شهر الابیض پایتخت ایالت شمال کردفان است و در منطقه‌ای قرار دارد که مرز مشترک با دارفور دارد. این شهر از نظر اقتصادی و نظامی استراتژیک است، زیرا پل ارتباطی میان دارفور و پایتخت سودان، خارطوم به شمار می‌رود.
در حال حاضر الابیض در کنترل ارتش سودان قرار دارد، اما نیرو‌های RSF در حال پیشروی به سمت آن هستند.
تحلیلگران هشدار داده‌اند که اگر RSF موفق شود الابیض را تصرف کند، ارتش سودان آخرین سپر دفاعی خود میان خارطوم و مناطق تحت کنترل RSF را از دست خواهد داد.
جنگ داخلی سودان چگونه آغاز شد؟
اختلافات میان محمد حمدان دقلو (حمیدتی)، فرمانده نیرو‌های پشتیبانی سریع (RSF)، و ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش سودان (SAF)، بر سر زمان و نحوه ادغام RSF در ارتش و اینکه کدام گروه رهبری کشور را در دست خواهد گرفت، به تدریج شدت گرفت.
این تنش‌ها سرانجام در ۱۵ آوریل ۲۰۲۳ به آغاز جنگ داخلی سودان منجر شد.
محور اصلی اختلاف این بود که چه کسی کشور را اداره کند: ارتش سودان خواستار ادغام کامل RSF در ساختار فرماندهی و صفوف خود بود، در حالی که RSF در برابر این خواسته مقاومت می‌کرد و خواهان استقلال و سهم بیشتر از قدرت سیاسی بود.
سازمان‌های حقوق بشری هر دو طرف را به ارتکاب جنایت‌های جنگی و نقض گسترده حقوق بشر در جریان درگیری‌ها متهم کرده‌اند.
خطر اصلی چیست؟
مهم‌تر از هر چیز، جان هزاران غیرنظامی در معرض تهدید قرار دارد. گروه‌های حقوق بشری سودانی هشدار داده‌اند که تصرف الفاشر توسط RSF فاجعه‌بار خواهد بود، به‌ویژه برای جمعیت غیرعرب و بومی این منطقه.
به گزارش خبرنگار الجزیره، پناه‌جویانی که از الفاشر گریخته‌اند گفته‌اند نیرو‌های RSF خانه به خانه رفته و مردم را صرفاً به دلیل قومیت‌شان اعدام کرده‌اند.
گفته می‌شود در بیمارستان سعودی شهر الفاشر حدود ۵۰۰ نفر از جمله بیماران، کارکنان درمان و پناهندگان کشته شده‌اند.
نیرو‌های RSF همچنین صد‌ها نفر را بازداشت کرده‌اند و گزارش‌های متعددی از تجاوز جنسی علیه زنان منتشر شده است.
تحلیلگران هشدار داده‌اند که در هر منطقه‌ای که RSF کنترل آن را به دست گیرد، احتمال تکرار چنین کشتار‌هایی وجود دارد.
با سقوط الفاشر، RSF اکنون کنترل کامل منطقه دارفور را در دست دارد — منطقه‌ای پهناور که در مرز با چاد، لیبی و سودان جنوبی قرار گرفته و یکی از مراکز اصلی استخراج طلا در سودان به شمار می‌رود.
چه تلاش‌هایی برای پایان دادن به جنگ صورت گرفته است؟
در دو سال گذشته چندین دور مذاکرات صلح با میانجی‌گری عربستان سعودی، ایالات متحده و اتحادیه آفریقا برگزار شده است، اما هیچ‌یک تأثیر چشمگیری در کاهش درگیری‌ها نداشته‌اند.
در ماه‌های اخیر، ایالات متحده همراه با عربستان، مصر و امارات – که مجموعاً به عنوان گروه «چهارجانبه» (Quad) شناخته می‌شوند – طرحی را برای پایان جنگ تدوین کردند. این طرح در ۱۲ سپتامبر ۲۰۲۵ اعلام شد و خواستار پایان فوری درگیری‌ها بود.
طبق جدول زمانی ارائه‌شده در این طرح، ابتدا باید آتش‌بس انسانی سه‌ماهه برقرار می‌شد تا امکان ارسال کمک‌های بشردوستانه فراهم می شد و سپس این روند به سمت آتش‌بس دائمی و در نهایت انتقال قدرت به دولت غیرنظامی ظرف ۹ ماه پیش می‌رفت.
ژنرال عبدالفتاح البرهان، فرمانده ارتش سودان، در ابتدا این پیشنهاد را رد کرد و خواستار انحلال کامل نیرو‌های RSF شد.
اما پس از دیدار با عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهور مصر، در ۱۵ اکتبر، نشانه‌هایی از نرمش و تمایل به پذیرش طرح در مواضع او دیده شد.
گزارش‌ها حاکی است که نمایندگان ارتش سودان (SAF) و نیرو‌های پشتیبانی سریع (RSF) هفته گذشته مذاکرات غیرمستقیمی در واشنگتن دی‌سی برگزار کردند و قرار بود دور بعدی گفت‌و‌گو‌ها در پایان اکتبر انجام شود.
اما این برنامه‌ها پیش از سقوط شهر الفاشر تنظیم شده بود — و اکنون با تغییر موازنه قدرت در میدان نبرد، آینده مذاکرات در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است.
ایران در سودان از چه کسی حمایت می‌کند؟
موضع رسمی جمهوری اسلامی ایران، حمایت از صلح و مخالفت با تجزیه سودان است. ایران معتقد است امارات و رژیم صهیونیستی با حمایت تسلیحاتی از نیرو‌های کودتاگر، در پی تجزیه سودان و تحقق طرح خاورمیانه جدید هستند. ایران از حامیان دولتی بود که توسط رهبران کنونی سودان سرنگون شد؛ دولت عمر البشر.
خبرگزاری فارس در گزارش خود نوشته: سودان در بخشی از سال‌های حکومت عمر البشیر، روابط دوستانه‌ای با ایران داشت. این کشور حتی در مقطعی متهم شده بود که سلاح‌های ایرانی را از بنادر خود به مصر و سپس غزه منتقل می‌کند؛ اما پس از کنار رفتن البشیر، دولت جایگزین در اکتبر ۲۰۲۰ اسرائیل را به رسمیت شناخت.
اخبار مرتبط:
