جلسات محرمانه اسرائیل و اعراب در مورد ایران در ۳ سال اخیر و حتی پس از جنگ غزه

به گزارش سایت خبری مدارا: در ادامه این مطلب آمده: در سه سال گذشته، با میانجی‌گری ایالات متحده، مقام‌های ارشد نظامی اسرائیل و شش کشور عربی برای جلسات برنامه‌ریزی در بحرین، مصر، اردن و قطر گرد هم آمده‌اند.

اسرائیل و حماس روز چهارشنبه بر سر نخستین مرحله از یک چارچوب صلح به توافق رسیدند که به آزادی تمام گروگان‌های نگهداری‌شده توسط حماس و عقب‌نشینی جزئی اسرائیل از غزه منجر خواهد شد. مقام‌های آمریکایی روز پنجشنبه اعلام کردند که ۲۰۰ نیروی نظامی آمریکایی به اسرائیل اعزام خواهند شد تا در اجرای توافق آتش‌بس کمک کنند و نیروهایی از چند کشور عربی که در این همکاری امنیتی طولانی‌مدت شرکت داشته‌اند نیز به آنان خواهند پیوست.

حتی پیش از این اعلام رسمی، کشورهای عربی دخیل در این همکاری امنیتی حمایت خود را از طرح ۲۰ ماده‌ای رئیس‌جمهور دونالد ترامپ برای پایان‌دادن به جنگ غزه اعلام کرده بودند. این طرح خواستار مشارکت کشورهای عربی در استقرار نیروی بین‌المللی در غزه است که مأموریت آن آموزش نیروی پلیس جدید فلسطینی در منطقه خواهد بود.

قطر، که پایتختش در ۹ سپتامبر هدف موشک‌های اسرائیلی با هدف ترور رهبران حماس قرار گرفت، یکی از کشورهایی بود که بی‌سروصدا روابط خود را با ارتش اسرائیل تقویت کرده بود. طبق اسناد، در ماه مه ۲۰۲۴ مقام‌های ارشد نظامی اسرائیل و کشورهای عربی در پایگاه هوایی العُدید ــ یکی از پایگاه‌های مهم نظامی آمریکا در قطر ــ گرد هم آمدند. یک سند برنامه‌ریزی مربوط به آن نشست، که دو روز پیش از آغاز آن نوشته شده بود، نشان می‌دهد هیئت اسرائیلی قرار بود مستقیماً به پایگاه هوایی پرواز کند تا از ورود از مبادی غیرنظامی قطر که ممکن بود افشای عمومی را در پی داشته باشد، اجتناب شود.

بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، در ۲۹ سپتامبر ــ به درخواست دولت ترامپ ــ بابت این حمله از قطر عذرخواهی کرد و تعهد داد که در آینده حملاتی از این دست انجام ندهد.

اسناد نشان می‌دهند که تهدید ایران نیروی محرکه‌ی اصلی در پشت این روابط نزدیک‌تر بوده است؛ روابطی که توسط فرماندهی مرکزی ارتش آمریکا (سنتکام) پرورش یافته است. یکی از اسناد، ایران و شبه‌نظامیان متحدش را به‌عنوان «محور شرارت» توصیف می‌کند و سند دیگری نقشه‌ای را نشان می‌دهد که بر روی آن موشک‌هایی بر فراز غزه و یمن (جایی که متحدان ایران در قدرت هستند) قرار گرفته‌اند.

پنج فایل پاورپوینت از سنتکام، که توسط «کنسرسیوم بین‌المللی روزنامه‌نگاران تحقیقی» (ICIJ) به دست آمده و توسط روزنامه واشنگتن‌پست بررسی شده است، روند ایجاد چیزی را تشریح می‌کنند که ارتش آمریکا آن را «ساختار امنیت منطقه‌ای» می‌نامد. علاوه بر اسرائیل و قطر، این ساختار شامل بحرین، مصر، اردن، عربستان سعودی و امارات متحده عربی است. در اسناد از کویت و عمان به‌عنوان «شرکای بالقوه» یاد شده که در جریان تمام نشست‌ها قرار گرفته‌اند.

این ارائه‌ها دارای برچسب «غیرطبقه‌بندی‌شده» هستند و برای شرکای این ساختار توزیع شده‌اند و در برخی موارد نیز برای اعضای ائتلاف اطلاعاتی «فایو آیز» (استرالیا، کانادا، نیوزیلند، بریتانیا و ایالات متحده) ارسال شده‌اند. این اسناد بین سال‌های ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ نوشته شده‌اند؛ پیش و پس از آغاز جنگ اسرائیل در غزه در اکتبر ۲۰۲۳.

ICIJ و واشنگتن‌پست اصالت این اسناد را با تطبیق جزئیات کلیدی با سوابق رسمی وزارت دفاع، اسناد بایگانی‌شده نظامی و منابع علنی دیگر تأیید کردند. تاریخ‌ها و مکان‌های رزمایش‌ها و نشست‌های اعلام‌شده عمومی با اطلاعیه‌های رسمی ارتش آمریکا مطابقت داشتند و نام‌ها، درجه‌ها و سمت‌های مقام‌های نظامی آمریکایی و خارجی نیز با سوابق عمومی همخوانی داشتند.

مقام‌های سنتکام از اظهارنظر برای این گزارش خودداری کردند. اسرائیل و شش کشور عربی عضو این ساختار نیز به درخواست برای اظهارنظر پاسخ ندادند.

یکی از نشست‌های مهم، در ژانویه در پایگاه ارتش آمریکا در «فورت کمپبل» در ایالت کنتاکی، حدود یک ساعت با نشویل فاصله داشت. در این نشست، نیروهای آمریکایی به شرکای خود آموزش می‌دادند چگونه تهدید تونل‌های زیرزمینی را شناسایی و خنثی کنند — ابزاری کلیدی که حماس در جنگ غزه علیه ارتش اسرائیل استفاده کرده است.

سندی دیگر به تمرینی اشاره دارد که در آن نمایندگانی از شش کشور در آموزش نابودی تونل‌های زیرزمینی شرکت کرده بودند، هرچند نام کشورها ذکر نشده است.

پرسنل سنتکام همچنین نشست‌هایی برای برنامه‌ریزی عملیات اطلاعاتی برگزار کردند تا با روایت ایران که خود را «حامی منطقه‌ای فلسطینیان» معرفی می‌کند مقابله کرده و به گفته سندی در سال ۲۰۲۵، «روایت شرکای منطقه‌ای از رفاه و همکاری» را ترویج کنند.

حتی در حالی‌که همکاری امنیتی با اسرائیل پشت درهای بسته گسترش می‌یافت، رهبران عرب جنگ آن کشور در غزه را به‌شدت محکوم کردند. رهبران مصر، اردن، قطر و عربستان سعودی گفتند که کارزار اسرائیل معادل نسل‌کشی است. رهبران قطر از جمله تندترین انتقادها را مطرح کردند: امیر قطر در مجمع عمومی سازمان ملل در سپتامبر، این درگیری را «جنگی نسل‌کُشانه علیه ملت فلسطین» خواند و اسرائیل را به‌عنوان «کشوری دشمن با محیط خود و هم‌دست در ساخت نظام آپارتاید» توصیف کرد. وزارت خارجه عربستان نیز در اوت، اسرائیل را به‌دلیل «گرسنگی دادن» و «پاکسازی قومی» فلسطینیان محکوم کرد.

در اشاره‌ای به حساسیت‌های سیاسی، در اسناد آمده است که این شراکت «ائتلاف جدیدی را تشکیل نمی‌دهد» و تمام نشست‌ها باید «به‌صورت محرمانه برگزار شوند».

«امیل حکیم»، مدیر امنیت منطقه‌ای در اندیشکده «مؤسسه بین‌المللی مطالعات استراتژیک»، گفت ایالات متحده مدت‌هاست امیدوار است که همکاری نظامی بتواند به عادی‌سازی سیاسی میان اسرائیل و کشورهای عربی منجر شود. بااین‌حال، همکاری پنهانی با رهبران نظامی این کشورها، هرچند از گفت‌وگوهای سیاسی دشوار جلوگیری می‌کند، اما به گفته او «واقعیت تنش‌ها بین طرف‌ها را پنهان می‌سازد».

او افزود: «این تنش‌ها پس از حمله اسرائیل به قطر کاملاً آشکار شد. یکی از اعضای کلیدی تلاش آمریکا به دیگری حمله کرده، در حالی‌که آمریکا منفعل، هم‌دست یا نابینا به نظر می‌رسد. بی‌اعتمادی ناشی از آن، تلاش‌های آمریکا را برای سال‌ها مخدوش خواهد کرد.»

شراکتی پنهان

مقام‌های نظامی آمریکا وجود چنین شراکتی را به‌صورت عمومی تأیید کرده‌اند، اما هرگز درباره گستره همکاری اسرائیل و کشورهای عربی در این چارچوب سخن نگفته‌اند. در سال ۲۰۲۲، ژنرال «کنت فرانک مک‌کنزی»، فرمانده وقت سنتکام، در شهادت خود در کنگره این شراکت را تلاشی دانست که «بر شتاب توافق‌نامه‌های ابراهیم بنا می‌کند» — توافقی که روابط دیپلماتیک میان اسرائیل، مراکش، امارات و بحرین را برقرار کرد.

اسناد نشان می‌دهند که محور اصلی این ساختار — طرح دفاع هوایی برای مقابله با موشک‌ها و پهپادهای ایران — طی سه سال گذشته از مرحله نظری به واقعیت رسیده است. اسرائیل و کشورهای عربی در کنفرانس امنیتی سال ۲۰۲۲ این طرح را امضا کردند و توافق نمودند تمرینات نظامی را هماهنگ کرده و تجهیزات لازم برای اجرای آن را تهیه کنند. تا سال ۲۰۲۴، سنتکام توانست بسیاری از کشورهای شریک را به سامانه‌های خود متصل کند، به‌گونه‌ای که آنان می‌توانستند داده‌های راداری و حسگری خود را به ارتش آمریکا ارائه دهند و در عوض به داده‌های ترکیبی شرکا نیز دسترسی داشته باشند.

در یکی از اسناد آمده است که شش کشور از هفت کشور شریک از طریق سامانه‌های وزارت دفاع آمریکا، به تصویری جزئی از وضعیت هوایی منطقه دسترسی دارند و دو کشور نیز داده‌های راداری خود را از طریق یک اسکادران نیروی هوایی آمریکا به اشتراک می‌گذارند. همچنین کشورهای شریک در حال پیوستن به یک سامانه گفت‌وگوی امن تحت مدیریت آمریکا بودند تا بتوانند با یکدیگر و با ارتش آمریکا ارتباط برقرار کنند.

بااین‌حال، این سامانه دفاع هوایی نتوانست از قطر در برابر حمله ۹ سپتامبر اسرائیل به پایتختش محافظت کند. به گفته ژنرال «دِرِک فرانس» از نیروی هوایی آمریکا، سامانه‌های ماهواره‌ای و راداری ایالات متحده هشدار اولیه‌ای درباره آن حمله صادر نکردند، زیرا این سامانه‌ها «معمولاً بر ایران و سایر مناطقی که انتظار حمله از آن‌ها می‌رود متمرکز هستند». قطر نیز اعلام کرد که سامانه‌های راداری‌اش در شناسایی پرتاب موشک‌های جنگنده‌های اسرائیلی ناکام ماندند.

گرچه قطر و عربستان سعودی روابط دیپلماتیک رسمی با اسرائیل ندارند، اسناد سنتکام نشان می‌دهند که هر دو کشور قدرتمند خلیج فارس نقش پشت‌صحنه‌ای مهم در این شراکت نوظهور ایفا کرده‌اند.

کنفرانس امنیتی ماه مه ۲۰۲۴ در پایگاه العُدید نشان‌دهنده افزایش سطح همکاری بود؛ جایی که مقام‌های اسرائیلی نشست‌های دوجانبه‌ای با نمایندگان هر یک از کشورهای عربی شرکت‌کننده برگزار کردند.

این کنفرانس همچنین حساسیت‌های دیپلماتیک موجود در چنین نشست‌هایی را برجسته کرد. عنوانی با عبارت «نباید انجام داد» به شرکت‌کنندگان هشدار می‌داد که نباید عکس بگیرند یا به رسانه‌ها دسترسی بدهند. یادداشتی پررنگ در بالای برنامه‌ی نشست نیز یادآور می‌شد که باید به محدودیت‌های غذایی یهودیان و مسلمانان توجه شود: «بدون گوشت خوک / صدف‌داران».

عربستان سعودی نقش فعالی در این همکاری ایفا کرد و در حوزه‌ی وسیعی از مسائل امنیتی با اسرائیل و دیگر شرکای عربی اطلاعات به اشتراک گذاشت. در نشستی در سال ۲۰۲۵، یک مقام سعودی و یک مقام اطلاعاتی آمریکایی به شرکا «بررسی اطلاعاتی» از تحولات سیاسی در سوریه ارائه دادند، از جمله نقش روسیه، ترکیه و نیروهای کرد در آن کشور. این جلسه همچنین شامل بررسی تهدیدهای گروه حوثی‌های مورد حمایت ایران در یمن و فعالیت‌های داعش در سوریه و عراق بود.

برنامه‌ریزان نظامی سنتکام در تلاش‌اند تا در سال‌های آینده روابط نزدیک‌تری میان اسرائیل و کشورهای عربی ایجاد کنند.

سندی از سال ۲۰۲۴ پیش‌بینی کرده بود که تا پایان سال ۲۰۲۶ «مرکز سایبری مشترک خاورمیانه» تأسیس شود تا به‌عنوان ستاد آموزش و تمرین‌های دفاع سایبری عمل کند. سند دیگری خواستار ایجاد «مرکز هم‌افزایی اطلاعاتی» برای کمک به شرکا جهت «برنامه‌ریزی، اجرا و ارزیابی سریع عملیات در محیط اطلاعاتی» بود.

یکی از مقامات پیشین وزارت دفاع آمریکا، که به‌شرط ناشناس ماندن درباره موضوعات حساس نظامی سخن گفت، اظهار داشت این تعاملات بازتاب روابط عمل‌گرایانه کشورهای خلیج با اسرائیل و احترام آن‌ها به توان نظامی آن است. او گفت: «به نظر می‌رسد همه آن‌ها فکر می‌کنند اسرائیلی‌ها هر کاری بخواهند می‌توانند انجام دهند، هر زمان که بخواهند، بدون آنکه کسی متوجه شود.»

به نظر می‌رسد اسرائیل و حماس تنها بر سر مراحل اولیه توافق صلح به نتیجه رسیده‌اند و مسائل بزرگ‌تری از جمله نحوه اداره غزه همچنان حل‌نشده باقی مانده است. تحلیلگران امنیتی می‌گویند کشورهای خلیج فارس ممکن است از نظر مالی و دیپلماتیک از نیروی بین‌المللی در غزه حمایت کنند، اما احتمالاً از اعزام نیروهای نظامی خود به این مأموریت پیچیده و خطرناک خودداری خواهند کرد.

«توماس ژونو» استاد دانشگاه اتاوا که در حوزه امنیت خاورمیانه پژوهش می‌کند، گفت «در کشورهای خلیج نفارس گرانی زیادی وجود دارد درباره اینکه اسرائیلِ رها از قید و بند چه خواهد کرد»

او افزود در عین حال، آن‌ها به ایالات متحده به‌عنوان تضمین‌کننده امنیت خود وابسته‌اند … و همچنین از ایران بسیار نگران‌اند.