فعال‌سازی مکانیسم ماشه؛ نقطه عطفی در مسیر پرتنش ایران و غرب
با فعال شدن مکانیسم ماشه، فضای دیپلماتیک پیرامون ایران وارد مرحله‌ای تازه و پرمخاطره شده است. این اقدام که در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تعریف شده، می‌تواند منجر به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود—تحولی که نه‌تنها مناسبات تهران با قدرت‌های جهانی را دگرگون می‌کند، بلکه پیامدهای اقتصادی، امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای در پی خواهد داشت.
مینا علی اسلام خبرنگار سایت خبری مدارا؛ با فعال شدن مکانیسم ماشه، فضای دیپلماتیک پیرامون ایران وارد مرحله‌ای تازه و پرمخاطره شده است. این اقدام که در چارچوب قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل تعریف شده، می‌تواند منجر به بازگشت تحریم‌های بین‌المللی علیه ایران شود—تحولی که نه‌تنها مناسبات تهران با قدرت‌های جهانی را دگرگون می‌کند، بلکه پیامدهای اقتصادی، امنیتی و اجتماعی گسترده‌ای در پی خواهد داشت.
مکانیسم ماشه یا Snapback، ابزاری حقوقی در توافق برجام است که به اعضای آن اجازه می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، تحریم‌های سازمان ملل را بدون نیاز به رأی‌گیری مجدد بازگردانند. این مکانیسم در سال ۲۰۱۵ با هدف ایجاد ضمانت اجرایی در توافق گنجانده شد، اما پس از خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸، مشروعیت استفاده از آن توسط واشنگتن محل مناقشه قرار گرفت.
اکنون، با فعال‌سازی رسمی این مکانیسم، پرسش‌های جدی درباره آینده توافق هسته‌ای، نقش اروپا، و واکنش‌های منطقه‌ای مطرح شده‌اند.
واکنش‌های بین‌المللی: از انفعال تا تقابل
– ایالات متحده: با وجود خروج از برجام، آمریکا همچنان تلاش دارد از ابزارهای حقوقی برای اعمال فشار بر ایران استفاده کند. فعال‌سازی مکانیسم ماشه می‌تواند بخشی از راهبرد فشار حداکثری باشد.
– اتحادیه اروپا: کشورهای اروپایی در موقعیتی دشوار قرار دارند؛ از یک‌سو خواهان حفظ توافق هستند، و از سوی دیگر با نقض‌های فنی ایران مواجه‌اند.
– روسیه و چین: این دو کشور به‌عنوان مخالفان بازگشت تحریم‌ها، احتمالاً از ایران در مجامع بین‌المللی حمایت خواهند کرد، اما در عمل ممکن است موضعی محتاطانه اتخاذ کنند.
سناریوهای پیش‌روی ایران
- افزایش سطح غنی‌سازی
ایران ممکن است سطح غنی‌سازی اورانیوم را از ۶۰٪ به بالاتر افزایش دهد، اقدامی که می‌تواند به‌عنوان اهرم فشار در مذاکرات یا نشانه‌ای از خروج تدریجی از توافق تلقی شود.
- خروج رسمی از برجام یا NPT
در صورت تشدید فشارها، خروج از توافق هسته‌ای یا حتی پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) می‌تواند به‌عنوان واکنشی رادیکال مطرح شود—هرچند با پیامدهای سنگین دیپلماتیک.
- تقویت محور شرق
ایران ممکن است همکاری‌های اقتصادی، نظامی و فناورانه خود را با چین، روسیه و کشورهای هم‌پیمان افزایش دهد تا فشار تحریم‌ها را خنثی کند.
- اقدامات منطقه‌ای
افزایش نفوذ منطقه‌ای، تقویت محور مقاومت، یا تهدید به اقدامات راهبردی مانند کنترل تنگه هرمز می‌تواند بخشی از پاسخ ایران باشد.
- مذاکره مشروط
در سناریویی محتاطانه‌تر، ایران ممکن است با شروط جدید وارد مذاکره شود، به‌ویژه اگر فشار اقتصادی داخلی افزایش یابد و حمایت مردمی کاهش پیدا کند.
پیامدهای داخلی: اقتصاد، جامعه، سیاست
– اقتصاد: بازگشت تحریم‌ها می‌تواند تورم، کاهش ارزش پول ملی، و افت سرمایه‌گذاری خارجی را در پی داشته باشد.
– جامعه: فشار اقتصادی ممکن است نارضایتی عمومی را افزایش دهد و فضای اجتماعی را متشنج‌تر کند.
– سیاست داخلی: جناح‌های مختلف ممکن است مواضع متفاوتی اتخاذ کنند؛ برخی خواهان مقاومت، برخی خواهان مذاکره.
فعال‌سازی مکانیسم ماشه نه‌تنها یک ابزار حقوقی، بلکه یک نقطه عطف ژئوپلیتیکی است. ایران اکنون در برابر مجموعه‌ای از سناریوهای پیچیده قرار دارد که هرکدام می‌توانند مسیر آینده کشور را به‌طور بنیادین تغییر دهند. انتخاب میان تقابل، تعامل یا بازتعریف راهبردی، نیازمند ارزیابی دقیق از ظرفیت‌های داخلی، فرصت‌های منطقه‌ای و مخاطرات بین‌المللی است.
اخبار مرتبط:
