تشکل‌های رسمی حوزه پس از انقلاب/ شورای مدیریت، مراکز پژوهشی و ساختار‌های نو
ساختار‌های حوزه‌های علمیه به‌ویژه در قم با وقوع انقلاب اسلامی در سال ۱۳۵۷، دستخوش تغییر و تحولات زیادی شده است.
به گزارش سایت خبری مدارا: طبیعی است که تحت تاثیر تغییرات سیاسی و اجتماعی، نهاد‌های دینی و حوزه‌های علمیه نیز نیاز به ساختار‌های جدید و به روزرسانی تشکل‌های رسمی برای مدیریت و سازماندهی امور مختلف داشتند.
در این بین ایجاد و تقویت تشکل‌های رسمی و مراکز پژوهشی در حوزه قم از جمله مهم‌ترین تحولاتی بود که به تقویت نظام حوزوی به خصوص در علمی و دینی کمک کرد.
در بررسی تشکل‌های رسمی حوزه پس از انقلاب باید به سه محور شورای مدیریت، مراکز پژوهشی و ساختار‌های نو اشاره کرد.
شورای مدیریت حوزه‌های علمیه
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، یکی از اقدامات مهم، تأسیس شورای مدیریت حوزه‌های علمیه بود. شورای مدیریت حوزه علمیه قم، نهادی برای سازماندهی امور آموزشی و اداری حوزه علمیه قم.
ضرورت اصلاح حوزه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، موجب شد امام‌خمینی در سال ۱۳۵۸ از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم بخواهد هرچه زودتر طرحی برای اداره حوزه بریزند. پیشنهاد تشکیل شورای مدیریت حوزۀ علمیه به امام‌خمینی در همین جهت بود. اعضای پیشنهادی اولیه برای اداره حوزه، سه‌نماینده از طرف امام‌خمینی، سه‌نماینده از طرف گلپایگانی و سه‌نفر از طرف جامعه مدرسین بودند.
برخی از مهم‌ترین فعالیت‌های شورا، عبارت بود از: تعیین آئین‌نامه برای پذیرش طلاب، سازماندهی طلاب مبتدی، تشکیل پرونده تحصیلی، برقراری آزمون، تشکیل دفتر مدیریت، تقویت حوزه‌های شهرستان‌ها، اعزام مدرس برای تدریس به مدارس علمیه شهرستان‌ها. شورا در ساماندهی حوزه از نمایندگان طلاب بهره می‌گرفت. این شورا در جهت سازماندهی و مدیریت امور آموزشی و پژوهشی حوزه‌ها و نظارت بر روند‌های علمی و دینی در حوزه‌های علمیه کشور تشکیل شد.
این شورا در حقیقت مسئول هماهنگی بین مدارس علمیه مختلف در ایران بود. این شورا از همان ابتدا تلاش کرد تا نهاد‌های مختلف علمی و دینی را تحت یک مدیریت واحد و هماهنگ قرار دهد.
در کنار مساله هماهنگی این شورا «ارتقای کیفیت آموزشیم را نیز در نظر گرفته و راستای ارتقای سطح علمی حوزه‌های علمیه، برنامه‌های آموزشی جدیدی را تعریف و تدوین کرد.
همچنین این شورا نظارت بر منابع مالی حوزه‌ها را بر عهده گرفت و به تقسیم و تخصیص بودجه‌ها برای مدارس علمیه پرداخت.
تقویت روابط حوزه‌های علمیه با دولت اسلامی و دیگر نهاد‌های فرهنگی و علمی کشور ذیل مساله ارتباط دولت و دیگر نهاد‌ها از دیگر فعالیت‌های این شورا بوده است.
مراکز پژوهشی حوزه
پس از انقلاب اسلامی و به‌ویژه از دهه ۱۳۷۰ به بعد، به‌طور چشم‌گیری شاهد رشد مراکز پژوهشی در حوزه‌های علمیه بودیم. این مراکز به‌منظور ارتقاء سطح تحقیقات علمی و فقهی و پاسخگویی به مسائل جدید و پیچیده دینی تأسیس شدند. این مراکز در حوزه‌های مختلف فقهی، اصول، کلام، تاریخ اسلام و سایر علوم دینی فعالیت داشتند.
این مراکز به‌ویژه پس از سال‌های ۱۳۷۰ با توجه به نیاز‌های روز جامعه، تلاش کردند تا علاوه بر پژوهش‌های علمی، به حل مسائل جدید فقهی و دینی پاسخ دهند.
مؤسسه آموزشی و پژوهشی مذاهب اسلامی قم
یکی از مهم‌ترین مراکز پژوهشی که در دهه‌های اخیر در حوزه قم شکل گرفت، مؤسسه‌ای است که به‌ویژه در زمینه تحقیق در علوم انسانی اسلامی و فقه نوین کار می‌کند.
مؤسسه آموزشی و پژوهشی مذاهب اسلامی قم به منظور تعامل علمی و عملی با پیروان مذاهب اسلامی و آشنایی تخصصی طلاب و روحانیون شیعه با مبانی کلامی و فقهی آنان در سال ۱۳۷۰ هجری شمسی فعالیت خود را در شهر مقدس قم آغاز به فعالیت کرده است.
یکی از فعالیت‌های موسسه مذاهب اسلامی، انتشار معارف دینی از طریق سایت موسسه مذاهب اسلامی است. این سایت از پیشگامان ترویج معارف دینی در بستر اینترنت است که از ابتدای فعالیت رویکرد تقریب بین مذاهب اسلامی داشته و دارای بخش‌های مختلفی به شرح زیر است: پرسش و پاسخ، مقالات، اخبار، انتشارات، چندرسانه‌ای، معرفی معاونت‌های موسسه، ارسال سؤال، مجله صراط، تقریب مذاهب، معرفی کتاب و …
مؤسسه دارالحدیث
مؤسسه علمی – فرهنگی دارالحدیث مؤسسه‌ای آموزشی-پژوهشی در قم است که فعالیت اصلی آن در زمینه پژوهش و ترویج حدیث و نیز تربیت پژوهشگر در عرصه حدیث است. این مؤسسه، چندین شعبه در چند شهر دارد. همچنین کتاب‌های فراوانی را چاپ نموده و دانشجویانی در زمینه حدیث تربیت کرده است.
مؤسسه علمی فرهنگی دارالحدیث در سال ۱۳۶۶ش
تأسیس شد و به‌عنوان نخستین مجموعهٔ مستقل حدیث‌پژوهی در جهان تشیّع، در ۲۲ آبان ۱۳۷۴ش در قم، با پیام آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران و با مدیریت محمد محمدی ری‌شهری به‌طور رسمی آغاز به کار کرد. نام اولیهٔ آن، «مرکز تحقیقات دارالحدیث» بود، اما در سال ۱۳۸۷ش با عنوان «مؤسّسهٔ علمی-فرهنگی دارالحدیث» به ثبت قانونی رسید.
دارالحدیث وابسته به حرم عبدالعظیم حسنی است. پس از درگذشت محمد محمدی ری‌شهری در سال ۱۴۰۱ش، آیت‌الله خامنه‌ای، سید علی قاضی‌عسکر را به تولیت آستان حرم حضرت عبدالعظیم (ع) و ریاست دارالحدیث منصوب کرد.
مؤسسه علوم و فرهنگ اسلامی
پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی مرکز پژوهشی در مباحث علوم اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم است. این پژوهشگاه به همراه دانشگاه باقرالعلوم مجموعاً معاونت پژوهش و معاونت آموزش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم هستند. ین پژوهشگاه تاکنون ۱۸۰ جایزه (۶۳ اثر نشر پژوهشگاه و ۱۱۷ اثر نشر بوستان کتاب) آثار برگزیده در جشنواره‌ها و مجامع علمی ایران کسب کرده‌است و در چهارمین جشنواره بین‌المللی فارابی در سال ۱۳۸۹، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، به عنوان مؤسسه برتر پژوهشی برگزیده شد. هم چنین در بیست و یکمین همایش کتاب سال حوزه در سال ۱۳۹۸ به‌عنوان مرکز پژوهشی برگزیده انتخاب شد
ساختار‌های نوین در حوزه
با گذشت زمان، نیاز به ایجاد ساختار‌های نوین برای ساماندهی به فعالیت‌های مختلف دینی و علمی در حوزه قم بیشتر احساس شد. برخی از این ساختار‌ها به‌ویژه در جهت بهره‌برداری از تکنولوژی‌های نوین و برقراری ارتباط مؤثرتر با مخاطبان ایجاد شدند. به طور مثال با توجه به نیاز‌های جدید جامعه، دوره‌های تخصصی جدید در سطح حوزه علمیه ایجاد شد. این دوره‌ها بیشتر بر آموزش‌های فقهی و اصولی در زمینه‌های نوین تأکید داشتند.
آموزش و پژوهش در علوم انسانی به‌ویژه از دهه ۸۰ به بعد، توجه به علوم انسانی اسلامی و ضرورت تربیت پژوهشگرانی در این زمینه موجب شکل‌گیری گروه‌ها و مراکز مختلفی در حوزه قم شد که به آموزش و پژوهش در این زمینه‌ها می‌پرداختند.
حوزه‌های علمیه اینترنتی و آنلاین محور دیگر ساختار نوین در حوزه است. در دهه‌های اخیر، با پیشرفت فناوری اطلاعات، برخی حوزه‌های علمیه شروع به برگزاری کلاس‌های آموزشی آنلاین کردند و در فضای مجازی فعالیت‌های خود را گسترش دادند.
اخبار مرتبط:
