سه پیشرانِ تاب‌آوری فولاد خوزستان و پیام سیاست‌گذاری برای صنعت ایران
در یکی دو هفته اخیر شاهد انتشار چند خبر مثبت از سوی شرکت فولاد خوزستان بودیم که نشان دهنده رونق تولید و خلاقیت و پشتکار کارگران، کارکنان و مدیران این شرکت مهم فولادی کشور در یکی دوسال اخیر است
صنعت فولاد ایران در سال‌های اخیر زیر فشار هم‌زمانِ ناترازی انرژی، تلاطم مقررات، محدودیت‌های مالی و تحریم‌ها آزمون سختی را تجربه کرده است. تجربه فولاد خوزستان نشان می‌دهد می‌توان از دل محدودیت‌ها مزیت ساخت؛ به‌شرط آن‌که سه گام مهمِ «خوداتکایی انرژی و تضمین خوراک»، «یکپارچه‌سازی زنجیره و فناوریِ داده‌محور» و «چابکی تجاری در محیطِ سیاست‌گذاری متلاطم» هم‌زمان و منسجم پیش برود. متن حاضر همین تجربه را بر سه محور تبیین می کند.
۱) پایداری تولید از مسیر خوداتکایی انرژی و تضمین مواد اولیه
تاب‌آوری تولید امروزه در فولاد کشور با تامین برق پایدار و شارژ مطمئن کوره ها تعریف می شود. ظرف سال‌های ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۴، محدودیت برق حدود ۳٫۴۱۳ میلیون تُن تولید و ۷۴۳,۲۹۰ میلیارد ریال درآمد را از شرکت فولاد خوزستان گرفت؛ عددی که به‌تنهایی توجیه اقتصادی شکل گیری سبد تامین برق درون‌گروهی را فراهم می‌کند. پاسخ فولاد خوزستان، حرکت به سمت نزدیک به ۱٬۵۰۰ مگاوات خودتأمینی (ترکیب سیکل ترکیبی و خورشیدی) و در گام فوری، تملک نیروگاه خلیج‌فارس و بهره‌برداری از فاز اول آن بوده است.
در کنار تلاش برای خودتأمینی انرژی، راه‌اندازی مگامدول «زمزم۳» برای تثبیت خوراک آهن اسفنجی و نیز راه‌اندازی فولادسازی شادگان برای ارتقای ظرفیت نیز توانست شرکت را از طوفان فشارها و محدودیت ها عبور دهد. جمع این سه اقدام اساسی، فاصله میان «ظرفیتِ عملیاتی» و «تولیدِ محقق شده» را از بین می برد و زنجیره ارزش گروه فولاد خوزستان را تقویت می‌کند. در کنار این تلاشها، دیجیتالیزه‌کردن پایش توقفات و سرویس‌ونگهداشت— بویژه با بهره‌گیری از فرصت‌های قطعی برق برای نوسازی و تنظیم خطوط—اثر تکمیلی خود را بر توان تولید گذاشته است.
۲) توسعه و فناوری؛ از یکپارچه‌سازی بالادست تا تحول دیجیتال و زیست‌محیطی
فولاد خوزستان برای مهار ریسک مواد اولیه، حلقه‌های معدن–کنسانتره–گندله درون گروه را تثبیت کرده است: در سناباد، ظرفیت اسمی ۲٫۵ میلیون تُن کنسانتره و ۵ میلیون تُن گندله به‌همراه پروژه کنسانتره یک‌میلیون‌تنی در حال اجرا، وابستگی به بازار آزاد را بطور ساختاری کاهش داده و کنترل کیفیت، قیمت و زمان‌بندی تحویل را بهبود داده است. در سطح فناوری، استقرار لایه‌های اتوماسیون (L2/L3) و به‌کارگیری داده و هوش مصنوعی در نگهداشت پیش‌بینانه و بهینه‌سازی احیا/فولادسازی، «نمایش تکنولوژی» را به نتیجه ای سنجش‌پذیر تبدیل کرده است.
در حوزه محیط‌زیست نیز اجرای دیوار توریِ باد (Wind Fencing) و بازچرخانی پساب در سطوح بالا، شرکت را به سمت فولاد سبز سوق داده و ریسک‌های آینده‌نگرانه (ازجمله سازوکارهای تعرفه کربنی) را مدیریت‌پذیر کرده است.
۳) بازرگانی و صادرات؛ چابکی در فضای متلاطم سیاستی
صدرنشینی صادراتی فولاد خوزستان در بازه ۱۴۰۰ تا ۱۴۰۳ و ۳ میلیارد دلار درآمد ارزی تا نیمه ۱۴۰۴ نتیجه دو تدبیر مدیریتی است: تنوع بازار و بازطراحی سبد فروش میان داخل و خارج. در مقاطع بحران، چرخش آگاهانه به بازار داخل نقش «ضامن زنجیره ملی» را ایفا کرد و در دوره‌های ثبات نسبی، موتور ارزآوری دوباره روشن شد. بااین‌حال، تصویر کلان صنعت همچنان با فرسایش حاشیه سود درگیر است: جهش سهم انرژی و حمل‌ونقل در بهای تمام‌شده، نوسانات ارزی و تعرفه‌ای، عوارض صادراتی و ابهام در تعریف «خام‌فروشی» بر سودآوری صنعت فولاد سایه انداخته است. در چنین محیطی، اتکاء به بورس کالا برای شفافیت قیمت و تنظیم بازار شمش و اسلب، و نیز طراحی ابزارهای مالی منعطف برای پوشش ریسک‌ها، بخشی از پاسخ عملیاتی به این چالشها بوده است.
در هر حال به نظر می رسد الگوی فولاد خوزستان می تواند مورد استفاده دیگر صنایع بویژه در حوزه فولاد قرار بگیرد تا با آسیب شناسی و چاره اندیشی، در برابر ریسک ها،چالش ها و محدودیت ها غافلگیر نشوند و با اتخاذ تدابیر لازم بتوانند روی پای خود بایستند.
اخبار مرتبط:
