جنگ اوکراین و معادلات تازه برجام

به گزارش مدارا، محمود اکبری کیا، روزنامه نگار در یادداشتی در روزنامه شرق نوشت: از اظهارات اخیر طرف‌های خارجی این‌گونه برداشت می‌شود که توافق نهایی ایران و کشورهای ۱+۵ در دسترس است و در چند روز آینده توافق برجام اعلام خواهد شد. با شروع به کار دولت سیزدهم با وجود اینکه رویکرد سیدابراهیم رئیسی در سیاست خارجی نگاه به شرق و تقویت مناسبات با همسایگان بود؛ اما مذاکرات وین را رها نکرد و آن را به سرپرستی علی باقری‌کنی با عنوان مذاکرات رفع تحریم‌ها ادامه داد.

آنچه از روند مذاکرات وین در دولت سید‌ابراهیم رئیسی درک می‌شود، نقش پررنگ شورای عالی امنیت ملی در این دور از مذاکرات با محوریت علی شمخانی است. این در حالی است که مذاکره‌کننده ارشد ایران در این مذاکرات «علی باقری‌کنی» معاون سیاسی وزیر امور خارجه است.

از سویی دیگر ایران در مذاکرات خود در دولت رئیسی اختیارات نانوشته‌ای به روسیه به‌عنوان شریک خود و یکی از طرف‎‌های مذاکرات داد. به‌گونه‌ای که برخی از کارشناسان معتقدند روسیه به جای ایران در این مذاکرات، مذاکره می‌کند.

مذاکرات بر همین خط به مسیر خود ادامه می‌‎داد؛ اما حمله نظامی روسیه به اوکراین معادلات طرفین مذاکره را به هم ریخت؛ حمله روسیه به اوکراین که در واقع تقابل اروپا و روسیه با محوریت آمریکاست و روسیه را در این مذاکرات در موضع متفاوت و ضعف قرار داد و ایران و اروپا را بیش‌از‌پیش به هم نزدیک کرد. تحریم‌های مختلف روسیه به‌ویژه تحریم اقتصادی از طرف غرب، روسیه را در شرایطی قرار می‌دهد که ایران سال‌ها در آن بود. قطعا با شرایط جدید نیاز ایران به روسیه کمتر می‌شود و ممکن است همان‌طور که محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه پیشین، نقش مخرب روسیه را در امضای توافق برجام روایت کرده بود، روسیه در مسیر احیای برجام باز هم اقدام به سنگ‌اندازی کند.

آنچه امروز از وزارت خارجه و تیم مذاکره‌کننده انتظار می‌‎رود، ابتدا رویکرد شفاف و روشن نسبت به اتفاقاتی است که در وین اتفاق می‎افتد تا ضمن بیان واقعیات از تحریف‌های احتمالی جلوگیری کند. تیم مذاکره‌کننده همچنین با اتخاذ رویکرد فعالانه تمام اختیارات نا‎نوشته‎ای را که به روسیه داده است، پس بگیرد و مذاکرات را به صورت مستقیم خود رهبری کند و مانند دیگر کشورها ابتدا منافع ملی خود را در نظر داشته باشد و بعد همسایگان و متحدان استراتژیک خود را.

قطعا این یک فرصت استثنائی برای دولت تازه‌نفس سیدابراهیم رئیسی است که اگر بتواند در این مذاکرات خوب عمل کند، علاوه بر احیای برجام می‎تواند روابط اقتصادی ایران با غرب را بهبود ببخشد. از سوی دیگر جنگ روسیه و اوکراین سبب افزایش قیمت جهانی نفت شده است که فرصت بسیار خوبی برای فروش نفت و به تبع آن رونق اقتصادی حاصل از آن در کشور است؛ اما اگر بتواند در مذاکرات وین مستقل عمل کند و ابتدا منافع خود را ببیند.

تیم مذاکره‌کننده باید همچنین تضمین‎های لازم را اخذ کند تا رئیس‌جمهوری بعدی ایالت متحده نیاید آن را لغو کند، تحریم‌های موجود رفع یا تعلیق و دستاوردهای هسته‎ای باقی بماند. همان‌طورکه مقامات کشورمان بارها در اظهارات خود به راستی‌آزمایی‎های لازم درخصوص برداشتن تحریم تأکید کردند، باید مکانیسمی پیش‌بینی شود تا تحریم‌های اقتصادی در عمل نیز برداشته شود و علاوه بر بازگشت پول حاصل از فروش نفت منابع ایران نیز در برخی از کشور‎ها آزاد شود.

امیدواریم با عقلانیت و درک درست از وضعیت فعلی کشور و منافع ملی با حساسیت‌های بین‌المللی درباره ایران توافقی صورت گیرد که اعتلا و آبادانی ایران را به همراه بیاورد.